Co to jest laktoza i laktaza?

Laktoza to cukier zawarty w mleku, który jest rozkładany przez enzym laktazę.

U zdrowych osób laktoza zawarta w mleku poprawia wchłanianie z niego wapnia, jeśli wapń i laktoza znajdują się w tym samym odcinku jelita.

Jest to ważne ponieważ dla naszego zdrowia ma znaczenie nie zawartość wapnia w pożywieniu, ale ile go naprawdę zostanie wchłonięte przez nasz organizm.Enzym ten jest nam potrzebny w niemowlęctwie, żeby strawić mleko mamy.

U niektórych osób obecność tego enzymu maleje z wiekiem. Zależy to w dużej mierze od sposobu odżywiania naszych przodków. Na przykład u ludów azjatyckich, w których diecie spożycie mleka było minimalne, enzym ten szybciej „zanika”, (za to łatwiej jest im strawić np.soję). W plemionach pasterskich, których dieta opiera się na mleku i mięsie, aktywność laktozy utrzymuje się dłużej.

Podobnie jest w Polsce, gdzie spożycie mleka było wpisane w naszą kulturę.

Nietolerancja laktozy może to też być wynikiem chorób przewodu pokarmowego, zatrucia pokarmowego lub też przyjmowania niektórych leków (np. antybiotyki lub niesterydowe leki przeciwzapalne), lub mogą ją powodować inne czynniki, uszkadzające śluzówkę jelit.

Czasem zdarza się, że niedobór tego enzymu jest wrodzony i wtedy albo należy zrezygnować z mleka, lub też przyjmować tabletki zawierające laktazę. Kiedy aktywność laktazy maleje dochodzi do i tzw. nietolerancji laktozy (nie mylić z alergią, która jest wywołana nadwrażliwością na białka mleka). U takich osób, odwrotnie niż u zdrowych, laktoza obniża wchłanianie wapnia z mleka i może dojść do różnorodnych problemów spowodowanych niedoborem wapnia.

Ponieważ laktoza nie jest trawiona, dochodzi także do procesów fermentacji bakteryjnej z wytworzeniem gazów i mogą się pojawić takie objawy jak wzdęcia, bóle brzucha, biegunka, gazy, „przelewania”, o różnym stopniu nasilenia, w zależności od stopnia niedoboru tego enzymu.

U dzieci mogą wystąpić kolki, przelewania w brzuszku, wymioty i biegunka. Problemy z wytwarzaniem laktazy są dużo częstsze u wcześniaków. Jeżeli u maluszka karmionego piersią pojawiają się problemy z trawieniem, ważne jest stwierdzenie na czym polega ich przyczyna i postawienie właściwej diagnozy.

Czasami dorośli pacjenci nie kojarzą objawów, które mają, z nietolerancją laktozy, ponieważ u nich objawy mogą nie występować bezpośrednio po posiłku, ale nawet po wielu godzinach.

Jeżeli nie jest to wrodzony brak, dobrą alternatywą jest odstawienie wszystkich gotowych produktów mlecznych, zawierających mleko w proszku lub laktozę, za to spożywanie domowych jogurtów, kefiru, czy kwaśnego mleka z dużą zawartością żywych kultur bakterii, które „za nas” rozkładają laktozę.

Najlepiej zacząć wtedy od małych ilości ( w zależności od stopnia nasilenia nietolerancji i wieku, nawet od ½ -1 łyżeczki od herbaty dziennie), stopniowo zwiększając dawkę i obserwując, czy nie pojawią się objawy nietolerancji.

Co ciekawe, taka kuracja powoduje czasem zwiększenie tolerancji także na mleko, jednak ze względu na niewątpliwe korzyści produktów zawierających żywe kultury korzystnych dla naszego zdrowia bakterii, warto je regularnie spożywać. 

Autor: lek. med. Urszula Chorzępa